سربازی از تبار سادات

محتوای صلح‌نامه چه بود؟

در این که دقیقا محتوای صلح‌نامه چه بوده، منابع متعدد، موارد متفاوتی نوشته‌اند؛ از برگه سفیدامضای معاویه نوشته‌اند که محتوای صلح‌نامه را امام بنویسد، تا تحمیل همه موارد از سوی معاویه. آنچه مسلم است و همه منابع بر آن متفق‌القول هستند، در صلح‌نامه آمده بود که معاویه حق ندارد پس از خودش کسی را به ولیعهدی انتخاب کند. پس از امضای صلح‌نامه، معاویه رسما به عنوان خلیفه بر جامعه اسلامی مسلط شد و امام که یارانش، او را تنها گذاشته بودند، پس از بهبودی، کوفه را به مقصد مدینه ترک کرد و در مدینه مستقر شد.

دوران امامت امام پس از امضای صلح‌نامه بسیار سخت بود. عده‌ای که دیروز او را تنها گذاشته بودند، امروز مدعی بودند که چرا امام به صلح تن داده و با معاویه کنار آمده! گویا از خاطر برده بودند که خود عامل تنهایی امام بوده‌اند! در بعضی منابع به اعتراض امام حسین (ع) به صلح اشاره دارند که نمی‌تواند درست باشد، چرا که امام حسین (ع) بعد از شهادت امام حسن (ع) نیز از باب اوفوا بالعقود به صلح‌نامه پایبند بود. مکاتباتی که حضرت در این مدت با معاویه داشته است نشان از ادامه راه برادر دارد، چرا که وفای به عهد و پیمان  اخلاق بزرگان است.  

زمانی که معاویه به قدرت رسید و برای اولین بار در سال ۴۱ حکومت عراق را به دست آورد، به همین منظور، خطبه‌ای خواند و آنچه در دل داشت رسما اعلام کرد: “من با شما جنگ نکردم، نماز بخوانید و روزه بگیرید یا حج کنید و یا زکات بدهید. شما این کارها را می‌کنید. من با شما جنگ کردم که بر شما پادشاهی کرده و مسلط شوم". برای همین کوفه‌ای که دیروز با امام بیعت کرده بود و هنگام اعزام به جبهه امام را تنها گذاشت، معاویه زیاد را که در مراسم شرم‌آور استلحاقیه زیاد بن ابوسفیان نام گرفت، بر کوفه مسلط کرد.

در شهری که تا دیروز به دلیل ناامنی‌های ایجادشده توسط معاویه، امنیت مال و جان و ناموس مردم به خطر افتاده بود، این بار با فرمان عدم رفت وآمد و دستور زیاد، هرکسی را که شب در کوفه پرسه می‌زد، به قتل می‌رساندند. با این دستور تعداد زیادی از مردم کوفه را از دم تیغ گذراند و با خشونت کامل، بر مردم کوفه مسلط شد و ناامنی خودساخته را به امنیت تبدیل کرد و بر کوفه مسلط شد. به صورتی که مردم کوفه هیچگاه سفاکی و خشونت حاکم خود زیاد را از یاد نبردند و در ماه‌های اول نتیجه تنها گذاشتن امام را در همان سال در حکومت زیاد دیدند.

امام در مدینه مستقر شد، کرامت و بخشندگی امام در مدینه زبانزد عام و خاص بود. اما طعنه‌هایی که برای پذیرش صلح به ایشان می‌زدند دردناک و غیر قابل تحمل بود. هر چند بارها امام (ع) از این حرکت خود دفاع فرمودند، اما قاعدین و خانه‌نشین‌ها و کسانی که امام را تنها گذاشته بودند و همراهی نکرده بودند، بیشترین طعنه‌ها را بر سبط اکبر پیامبر (ص) روا داشتند.

معاویه برخلاف مفاد صلح‌نامه‌ای که هیچ‌گاه به مفاد آن پایبند نبود، تصمیم داشت فرزندش یزید را به عنوان جانشین معرفی کند، تصمیمی که در صلح‌نامه آمده بود این حق از او سلب شده، برای این کار حسن بن علی را مانع می‌دید، در سال ۵۰ هجری، در  یک توطئه برنامه‌ریزی‌شده جعده دختر اشعث همسر امام را تطمیع و تحریک کرد تا به وسیله سمی که به آب یا غذای حضرت اضافه می‌کند، امام را از پای درآورد. جعده در این توطئه موفق شد و امام پس از حدود یک ماه تا ۴۰ روز بیماری، در صفر سال ۵۰ به شهادت رسید.

امام حسن (ع) اولین فرد از خاندان پیامبر (ص) بود که پس از شهادت در مدینه منوره تشییع می‌شد. پیامبر (ص) بدون انجام مراسم تشییع در حجره مبارک به خاک سپرده شد و کمی بعد حضرت فاطمه (س) دختر پیامبر (ص) به صورت مخفیانه به خاک سپرده شد و محل خاکسپاری پیکر مطهر ایشان تاکنون مخفی مانده است. در بیست و یکم رمضان سال ۴۰ هجری پیکر مبارک امام علی (ع) را مخفیانه در نیزارهای نجف به خاک سپردند. امام حسن (ع) اولین نفر از خاندان پیامبر خاتم (ص) است که به صورت رسمی در مدینه الرسول تشییع می‌شود. در نظر بود حضرت در حجره مبارک جدش رسول خدا (ص) در کنار جدش به خاک سپرده شود که با مخالفت  مواجه شد و عده‌ای با پرتاب تیر به پیکر مبارک حضرت، مانع از خاکسپاری پیکر مطهر حضرت در کنار جدش شدند. امام حسین (ع) بنا به وصیت برادر از خونریزی و درگیری جلوگیری کرد و پیکر مبارک برادرشان را به سمت جنه البقیع حرکت داد و در همان جا در کنار مرقد فاطمه بنت اسد مادر امیرالمومنین (ع) آرام گرفت.

علی متقیان - ایسنا.